Merhaba!
İlk yazımda beni sinir eden bir konuya değindim. Umarım beğenirsin.
Peşin Özet: Kardeş, "bağyan" kelimesini kullanma fazla, çok yapay ve samimiyetsiz bir söyleyiş. "Kadın" de, mis gibi kelime.
Başlarken...
Toplumsal alanda, günlük konuşmalarda evde olsun, işte olsun, dışarıda olsun bir kadın hakkında konuşurken ona hitap şekli olarak genellikle "bağyan" deriz. Bunu da sözümona nezaket kuralları çerçevesinde söylediğimizi düşünürüz. Ama bu "bağyan" yeri geldiğinde hem seksist bir kelimedir hem de dilin karşıt anlamlı sözcük kullanımı açısından yanlış bir söylemdir [şöyle ki: eril/erkek x dişi, oğlan/erkek x kız, adam/erkek x kadın, bay x bayan, beyefendi x hanımefendi].
Bu Konuya Niye Taktım?
İlk başta bu cinsiyetçi ayrımı ben de bilmiyordum. Bayan dediğim de çok oluyordu. Ama ne zaman bunun aslında yanlış olduğunu ve art niyetle kullanıldığını gördüm o zaman kadına insan gibi kadın demeye başladım. Mesela; Bay Hoca deniyor mu denmiyor. O zaman Bayan Hoca niye diyoruz. Kadın hoca diyince saygısızlık mı etmiş oluyoruz yahu..
Konunun Asıl Boyutu
Toplumumuzda hala kadınlara ikinci sınıf muamele yapılırken bir kadına, "bağyan" demekle ona saygılı davrandığımızı değil aksine onu erkek ile aynı kefeye koymadığımızı gösteririz çaktırmadan. Bu tür dil aldatmacaları aslında çokça kişinin umrunda olmaz. Ama gerçekten hem kadınlara daha fazla "bay-yanı" dememek hem de dilin tam ve doğru kullanımı için artık kadın kelimesini kullanmaya başlamalıyız. Kadın ile bayan arasında ne gibi bir nezaket sorunu var anlamış değilim. Ve beni en çok kızdıran da hemcinslerinin kadınlara "bağyan" demesi. Tamam bilinçsizce diyebilirsin ama hiç düşünmedin mi erkeğe erkek derken, kadına niye "bağyan" dendiğini? Tabii, insan bu kelimeyi toplumsal bir kuralının gereğiymiş gibi kullandığını düşünüyor. Uzun yıllar boyunca da beynimizde öyle kalıyor. Bu tabuyu da ancak insanları her "bağyan" dediğinde uyarmakla ya da insanlara bu şekilde web üzerinden yaymakla bir nebze yıkacağız.
Gelelim Bay ve Bayan Nerede Kullanılır?
Hani şu konferanslardaki dikkat çekme maksatlı "Sayın Bayanlar ve Baylar" ifadesi harici pek kullanıldığını işitmedim. Az çok Hollywood filmlerinin dublajlarında da rastlanır (Mr & Mrs Smith, Bay Anderson). Aslında yaygın olarak WC'de yazılıyor BAY ve BAYAN olarak. Bazılarında hiç yazılmıyor direk birinde şapka giyen, birinde etek giyen şekiller oluyor (Bu konu da ayrı bir tartışma konusu: kadın şapka giymez mi, erkek etek giymez mi, ha bi de LGBTler falan of neyse derin konu onlar). Ama bu örneklerde hiçbiri cinsiyetçi bir anlam taşımıyor. Tekrar söylüyorum, sorun sadece "erkek dediğimiz yerde niye kadın diyemiyoruz?"
Bana göre günlük hayatta BAY veya BAYAN kelimelerini kullanmaya hiç de gerek yok. Zaten çok çakma kelimeler. Mis gibi KADIN ve ERKEK varken, HANIM ve BEY varken.
Kullanım Örnekleri
1. Hanım ve Bey kullanımı
İsmini biliyorsan: A Hanım x C Bey.
Sokaktasın, ismini bilmiyorsun parasını düşürdü, vereceksin tabi: Bakar mısınız hanımefendi? x Bakar mısınız beyefendi?
2. Sıfat, ünvan ve diğer kullanımlar: Erkek işi, kadın işi. Erkek Öğretmen/Doktor, Kadın Öğretmen/Doktor.
3. Bayan ve Bay kullanımı (Hem ismin hem de soyismin önüne gelebiliyor): Bayan Ayşe, Bay Ahmet. Bay ve Bayan Smith. Ecnebiler günlük konuşmalarda genellikle soyisimleriyle birbirlerine hitap ettiklerinden bay ve bayan daha yaygın (Mr. - Mrs.). Ama bizde genellikle isimle hitap ediliyor. Bu yüzden kanımca "Bay ve Bayan" demek yerine "Bey ve Hanım" denmelidir
Yazıyı pek araştırma yapmadan yazdım. Bana mantıklı gelen yönleri aktardım. Yani yanlışlar ve eksikler olabilir. Daha fazla bilgi için buraya.
